Het moet een vreemde kerst zijn geweest voor Frederik Wilhelm Victor Albert van Pruisen, in 1918. Na dertig jaar de keizerlijke kroon op het hoofd gedragen te hebben, was hij opeens van alle politieke macht ontdaan. Bovendien kon hij niet naar huis. In zijn geliefde Duitsland trok de bevolking zijn standbeelden woedend van hun sokkels. In plaats daarvan moest hij de feestdagen doorbrengen in het huis van een familie die hij nog maar een paar weken kende.
Hoe het zo ver kon komen? Daarvoor moeten we terug naar 1914, het jaar waarin de troonopvolger van het Oostenrijks-Hongaarse rijk, aartshertog Franz Ferdinand, door een Servische nationalist vermoord werd.
De aartshertog en zijn vrouw tijdens hun laatste rit
De dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije, ons vooral bekend van de films over Sissi, omvatte meer landen dan de naam doet vermoeden. Zo behoorden ook Kroatië, Slovenië en Bosnië-Herzegovina tot het rijk, al was niet iedereen het daar mee eens. Veel Serviërs vonden dat Bosnië deel uit hoorde te maken van hun land en waren niet te beroerd daarvoor te vechten.
Toen troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie in 1914 een rijtoer door Sarajevo maakten, werden ze beschoten door de leden van de nationalistische beweging “De Zwarte Hand”. Ze overleefden de aanslag en leken goed weg te komen, maar kwamen op een onbewaakt moment één van schutters nog een keer tegen. Die ontmoeting werd hen fataal. De Oostenrijkse Keizer verklaarde vervolgens de oorlog aan Servië.
Oorlog en revolutie
De Duitse keizer Wilhelm II, die we onttroond in de eerste alinea van dit verhaal hebben ontmoet, zat in 1914 nog ferm in het zadel. Hij koos in dit conflict openlijk de kant van Oostenrijk-Hongarije. Zijn aangetrouwde Russische neef Tsaar Nicolaas II was daar echter niet van gecharmeerd. Hij had helemaal geen zin in Duitse bemoeienis in zijn Balkan-achtertuin en koos daarom de kant van Servië. Geen van beiden kon vermoeden dat ze hiermee tekenden voor hun eigen ondergang. De moord op Franz Ferdinand zou het startsein blijken voor wat we nu kennen als de Eerste Wereldoorlog.
Het verloop van die oorlog was voor alle partijen rampzalig. Miljoenen jonge mannen sneuvelden in de loopgraven in Frankrijk, maar ook aan het Russische front waren de verliezen groot. Aan Russische zijde waren begin 1917 al meer dan twee miljoen soldaten gesneuveld en voedsel, brandstof en wapens raakten op. Massale stakingen waren het gevolg.
De familie Romanov in 1913
In februari van dat jaar besloot de tsaar die stakingen met geweld te breken. De soldaten die hij daartoe opdracht gaf, waren echter helemaal niet bereid om het vuur op het eigen volk te richten. Ze sloegen aan het muiten en keerden zich tegen de tsaar. Die zag zich op 2 maart 1917 gedwongen tot aftreden. Hij werd gearresteerd en vier maanden later met zijn hele gezin vermoord.
Ook in Duitsland waren de verliezen enorm en zetten steeds meer mensen vraagtekens bij de macht van de Keizer die hen in deze ellende had gestort. In een poging een revolutie zoals in Rusland te voorkomen, ging Wilhelm II in oktober 1918 schoorvoetend akkoord met hervormingen. Het bleek echter al te laat. De onlusten in het land namen toe en de Keizer vertrok halsoverkop naar België. Net op tijd, want in november keerde het volk zich massaal tegen de regerende aristocraten. Koningen , prinsen, graven, allemaal werden ze uit hun functie gezet. De roep om het aftreden van de Keizer werd met de dag luider.
Keizer Wilhelm II door Philip Alexius de László
Met het lot van neef Nicolaas in zijn achterhoofd, durfde Wilhelm niet meer terug naar Duitsland, ook al waren zijn vrouw en zoon daar nog wel. In plaats daarvan vertrok hij naar het neutrale Nederland, waar hij werd geïnterneerd. De graaf Van Aldenburg Bentinck was bereid hem onderdak te verlenen in zijn Kasteel Amerongen.
Op Kasteel Amerongen had Wilhelm zijn eigen huishouding al verliep dat niet zonder problemen. Zijn chef-kok was niet gewend zijn keuken te delen en gaf er al snel de brui aan. Volgens de lokale pers maakte een familielid van een pensionhouder in Rheden nu elke dag een simpel menu klaar voor de voormalig keizer, bestaande uit soep, een ‘portie’ en wat na. Met de kerst waren zijn diensten echter niet nodig. Wilhelm lag met een zware verkoudheid te bed. Gelukkig voor hem was ondertussen wel zijn echtgenote ook in Kasteel Amerongen aangekomen.
Recept
Het gezin Van Aldenburg Bentinck zal zich door de verkouden gast de feestdagen niet door de neus hebben laten boren. Aan tafel zaten naast de graaf zijn hun vijf jongvolwassen kinderen. En misschien ook wel de adjudant van Wilhelm II. Deze Sigurd von Ilsemann trouwde later met Elisabeth, de dochter des huizes.
In 1899 was Louise gravin Van Aldenburg Bentinck, die overleed voordat de keizer arriveerde, begonnen aan het bijhouden van een kookboekje. Dat boekje staat vol feestelijke recepten zoals haas in gelei, potage Caroline, gerookte zalm en pasteitjes van bladerdeeg. Ook deed ze inspiratie op in Engeland, waar haar man familie had. Tussen de bladzijden van het kookboek bevindt zich een klein katern met Engelse recepten als potted meat, oxtail soup en een echte X-mas cake. Wellicht stond deze in 1918 wel op tafel.
Om deze cake te bakken heeft u nodig (en dit is het origineel gedeeld door twee):
- Boter (op kamertemperatuur): 375 gram
- Eieren: 8
- Bloem: 500 gram
- Mix van krenten en rozijnen: 360 gram
- Basterdsuiker: 375 gram
- Fijn gehakte amandelen: 180 gram
- Gekonfijte schil van citroen of sinaasappel: 180 gram
- Eetlepel mixed spices (kaneel, kruidnagel, eventueel wat nootmuskaat)
- Cognac
- Springvorm, bakpapier, aluminiumfolie en boter om in te vetten
- Eventueel: poedersuiker
Aan de slag
Verwarm de oven voor op 180 graden.
Klop de zachte boter vijf minuten met de mixer en klop er daarna één voor één de eieren door tot u een onaantrekkelijke gele soep zonder kleine klontjes hebt geproduceerd.
Doe de suiker, specerijen en de fijn gemalen amandelen erbij en mix nogmaals een paar minuten. Voeg daarna de rozijnen, krenten en de gekonfijte schil toe en zeef de bloem boven het mengsel. Mix opnieuw. Door de bloem gaat dat nu een stuk zwaarder. Zorg dat de bloem goed door het beslag gemengd is.
Vet een springvorm in met boter en bekleed deze met bakpapier. Doe het beslag in de vorm en zet in de oven. Laat deze 45 minuten bakken. Dek dan de bovenkant af met aluminiumfolie en verlaag de temperatuur naar 160 graden. Bak de cake daarna nog een uur en drie kwartier (volgens het recept moet de cake in totaal vijf uur bakken. Omdat wij de ingrediënten door twee delen, doen we dat ook met de baktijd).
Laat de cake helemaal afkoelen en prik er daarna met een satéprikker gaatjes in. Giet hierin de cognac. Engelsen bakken de cake al weken voor kerst en gieten er dagelijks nieuwe cognac op. Daar kunt u een voorbeeld aan nemen. Door de lange baktijd is de cake heel erg lang houdbaar. Voor het aansnijden besmeren ze de cake dan vaak met glazuur (poedersuiker aanlengen met water en/of citroensap), maar gewoon bestrooien met poedersuiker ziet er ook mooi uit.
Aan tafel
De X-mascake van Huis Amerongen is een echte klassieker. Gedroogd fruit, kaneel, cognac, alle smaken van kerst zitten erin. De jury was dan ook unaniem: dit smaakt naar meer! Voor het eerst in de geschiedenis van de Archiefkok heb ik dan ook het recept al weggegeven voordat dit blog verscheen. Zodat mensen nog tijd hadden om deze cake te bakken voor hun eigen kerstfeest.
Op het moment van schrijven, staat hier de tweede X-mascake in de oven. Niet omdat ik die enorme cake al helemaal naar binnen heb gestouwd (wel grotendeels overigens) maar omdat ik een aantal stukken in feestelijke folie heb verpakt en weggegeven. Mooi strikje erom en u hebt een leuk presentje voor de aardige buurvrouw die altijd uw pakketjes aanneemt of die geduldige collega die zelfs op maandagochtend bereid is naast u te zitten.
Fijne kerstdagen!
Links
Archiefstuk waaruit dit recept afkomstig is
Bewegend beeld van de aankomst van de keizerlijke trein in Nederland
Wiki over Gavrilo Princip, de moordenaar van Franz Ferdinand
De Archiefkok 