Nu ik als uw Archiefkok al een aantal jaar in de keuken sta, kom ik nog maar zelden ‘nieuwe’ recepten tegen. De boboto was een mooie vondst, net als de valse kaviaar, maar de meeste kookboekjes staan vol met ongeveer dezelfde recepten. Als u ooit wat fruit wilt konfijten, kan ik u voorzien van honderden recepten om uit te kiezen. Maar soms wordt ook uw Archiefkok nog verrast.

Dat gebeurde onlangs in de Groninger Archieven. Daar vond ik niet één, maar wel vier recepten voor het mij onbekende rödgröd, een Deens toetje van rood fruit. Eerst dacht ik nog dat alle schrijvers wellicht familie van elkaar waren en het recept aan elkaar hadden doorgegeven, maar dat bleek niet het geval. Alle vier de recepten zijn totaal verschillend. Het enige dat ze gemeen hebben, is dat ze allemaal rond 1935 zijn opgeschreven. Was er destijds een rödgröd-hype in Groningen?

Wanneer er meerdere recepten zijn, moet uw Archiefkok altijd een keuze maken: welk recept lijkt makkelijk, voor welke ingrediënten moet ik stad en land afzoeken en welk recept levert het beste verhaal op voor u? De keuze viel op het recept van Titia Vissering, van wie ik tot op dat moment nog niets wist. Na het uitzoeken van haar geschiedenis bleef ik een beetje treurig achter. Een treffender voorbeeld van dat geld niet gelukkig maakt, heb ik zelden gevonden.

Titia Vissering

De geschiedenis  van de Visserings in Groningen begint als de Alkmaarse dominee Jacobus David Vissering daar rond 1809 een aanstelling krijgt. Hij neemt zijn vrouw en kinderen mee en het gaat het gezin voor de wind. Vooral oudste zoon Jacobus David doet als handelaar in koffie, thee en tabak aan de Grote Markt goede zaken. Hij investeert zijn geld in landerijen rondom de stad Groningen en kan al jong gaan rentenieren in zijn huis Welgelegen in Glimmen.

Op zijn veertigste trouwt deze Jacobus met Titia ten Cate, de 37-jarige dochter  van de apotheker aan de Poelestraat. Zij krijgen drie zonen, waarvan er twee de volwassenheid bereiken. De oudste zoon, verrassend genoeg Jacobus David geheten, overlijdt in 1888 ongehuwd in Amsterdam. Zijn jongere broer Jan Jacob erft de landerijen en vestigt zich als landeigenaar met zijn vrouw Lutgerdina in het ouderlijk huis.

Op Welgelegen wordt  dochter Titia geboren, de enige erfgenaam van het hele fortuin van haar grootvader. De toekomst lijkt er zonnig uit te zien, maar schijn bedriegt. Haar echtgenoot Willem Wiemann, een advocaat met Duitse wortels, is vaak ziek en het enige kind dat uit hun huwelijk wordt geboren, is verstandelijk gehandicapt. In 1936 erven ze Welgelegen en nemen er hun intrek.

NSVO

Het gezin onderhoudt warme banden met de familie in Duitsland en Willem sympathiseert met de NSB. Een paar maanden na het uitbreken van de oorlog betaalt dat zich uit in zijn benoeming tot griffier van de rechtbank. Titia wordt tijdens de oorlog lid van de NVSO, een aan de NSB gelieerde vrouwenvereniging. Beiden moeten zich na de oorlog verantwoorden voor hun keuzes. Tijdens de verhoren verandert Titia steeds haar verhaal. De ene keer belandde ze per ongeluk bij de NVSO dat zij als onschuldig naaiclubje zag, de andere keer geeft zij haar sympathieën voor nazi-Duitsland toe, al was zij het niet altijd eens met de partij.

Hun straffen zijn niet mild. Willem wordt zonder pensioen uit zijn functie ontheven, beiden wordt het kiesrecht ontnomen en Titia moet een deel van haar vermogen afstaan. Dit ter compensatie van de door Nederland geleden schade. Pas later ontdekt ze dat de opgelegde 40.000 gulden, een tiende van haar vermogen,  naar verhouding een zeer zware straf is voor lidmaatschap van de NVSO. De brieven waarmee haar advocaat een deel probeert terug te krijgen, blijven echter onbeantwoord.

De behandeling die hen na de oorlog ten deel valt, doet het echtpaar besluiten zich terug te trekken uit de maatschappij. Ze zeggen zelfs hun lidmaatschap van de kerk op. Willem overlijdt kort daarna in 1947 en Titia in 1966. Het huis Welgelegen heeft zij dan al verkocht.  Zoon Jan komt terecht in een gezinsvervangend tehuis waar hij in 1993 overlijdt. De verzamelde familiepapieren komen in 1972, mogelijk door toedoen van een verre verwant, bij de Groninger Archieven terecht.

Recept

Zoals al gezegd is Rödgröd, of eigenlijk Rødgrød, een Deens nagerecht met rood fruit. In Duitsland staat het ook wel bekend als Rote Grütze. Letterlijk betekent het: rode grutten. De granen worden rood van het bessensap. De versie van Titia is een soort griesmeelpudding waarin de melk vervangen is door bessensap. Ideaal voor de veganisten of lactose-intoleranten onder u. Er bestaan ook varianten met sago en met aardappelmeel.

• Sap van aalbessen: 750 ml
• Water: 200 ml
• Griesmeel: 125 gram
• Fijn gehakte amandelen: 75 gram
• Suiker: 250 gram
• Kaneelstokje of citroenschil
• Puddingvorm

Aan de slag

Bessensap kunt u maken of kopen. Zelf maken is simpel: bessen afritsen, afspoelen en dan met de drupjes water er nog aan in de pan doen. Even laten koken en dan het sap zeven door een schone theedoek. Hou er wel rekening mee dat u voor 750 ml een paar kilo bessen nodig heeft. Mocht u dus geen struik in de tuin hebben, kunt u het sap beter kopen.

Doe het sap met het water en de kaneel of de citroenschil in een pan en breng aan de kook. Voeg de griesmeel en de suiker toe en laat tien tot vijftien minuten koken. Blijf roeren, door de pectine in het bessensap wordt de warme rödgröd  al snel dik en dat bakt makkelijk aan.

Voeg op het laatst de amandelen toe en giet de pudding in de vorm. Deze moet geheel zijn afgekoeld en het liefst nog even in de koelkast hebben gestaan, voordat u  de pudding uit de vorm haalt. Volgens Titia wordt rödgröd vaak gegeten met vanillesaus maar met een paar gesuikerde besjes kunt u deze pudding ook prima serveren.

Aan tafel

Wie online naar plaatjes zoekt van rödgröd komt op de mooist vormgegeven receptenpagina’s terecht met ontzettend fotogenieke rode bessen en witte room. Zo ziet deze pudding er niet uit. Omdat we alleen bessensap en geen hele vruchten hebben gebruikt, is er geen bes meer in te herkennen. Door het gebruik van griesmeel is de kleur nogal dof en de stukjes amandelen doen ook weinig voor het uiterlijk. Maar gelukkig mankeert er niets aan de smaak. Rödgröd is zoet, een beetje zuur en heerlijk zacht. Een prima manier om van overvolle bessenstruiken eens wat anders te maken dan jam.

Links

Archiefstuk waaruit dit recept afkomstig is

Huis Welgelegen

Wiki NSVO